Topic: Raketno modelarstvo (Read 19747 times) previous topic - next topic

Ovim putem želio bi nešto više reć o raketnom modelarstvu. Trebat će mi puno vremena da pokušam objasniti sva pravila i sve skupine natjecanja...  Najviše ću se posvetiti modelima i pravilima u FAI natjecanju

Za početak osnovne odredbe i pravila u FAI kategorijama.....


1.1   RAKETNI MODEL

        - Raketni model - označava avio-model koji se uzdiže u zrak bez korištenja aerodinamičkih anti gravitacijskih uzdižućih sila; koji se kreće pomoću motora raketnog modela; koji obuhvaća uređaj za siguran povratak na zemlju u stanju u kojem je ponovo sposoban za let; i da je napravljen od  trajnih /čvrstih/  nemetalnih dijelova.

1.2.      MOTOR RAKETNOG MODELA

         - Motor raketnog modela -  predstavlja reaktivni raketni motor sa čvrstim gorivom u kojem  su svi kemijski sastojci, koji mogu sagorjevati, predhodno izmješani i spremni za uporabu.

1.3.    KLASIFIKACIJA RAKETNIH MODELA

                       S 1            Modeli za postizanje visina,
                       S 2            Modeli za postizanje visina sa teretom,
                       S 3            Modeli za trajanje leta padobranom,                                           
                       S 4            Modeli za trajanje leta raketoplana,
                       S 5            Modeli maketa za postizanje visina,
                       S 6            Modeli za trajanje leta sa trakom,
                       S 7            Modeli maketa,
                       S 8            Modeli za trajanje leta klizača – RC-radio upravljani modeli,
                       S 9            Modeli za trajanje leta sa elisama – žirokopteri,
                       S 10          Modeli za trajanje leta sa krilima- rogala,
                       S 12/P       Modeli za trajanje leta- triathlon.
                       
                     Svaka kategorija, osim kategorije S7 je još dalje podjeljena prema snazi motora.  Za ovu podjelu pogledaj pravila za svaku kategoriju posebno.


KARAKTERISTIKE RAKETNOG MODELA
Raketni model  mora odgovarati  slijedećim zahtjevima prije lansiranja i leta.

2.1.   TEŽINA
        Ukupna ili maksimalna težina, uključujući modelarski raketni motor ili motore raketnog modela ne smije premašiti 1,5 kg (1.500 grama).

2.2.   POGONSKA SNAGA
                    U trenutku lansiranja modelarski raketni motor ne smije sadržavati više od 200 grama 
              goriva i snage 160 NJutn/s totalnog impulsa.

2.3.   BROJ STUPNJEVA
2.3.1.           Model ne smije imati više od tri (3) stupnja. Stupanj je definiran  kao dio modela koji sadrži jedan ili više motora raketnog modela koji je konstruiran  tako da se odvoje ili koji se zaista odvoje dok je model u letu. Dio modela bez pogona se ne smatra stupnjem. Pod višestupanjskim modelom se smatra onaj  model koji ima takvu konfiguraciju u trenutku kada započne svoje kretanje po rampi. Motori koji se istovremeno pale smatraju se jednim stupnjem bez obzira na broj odvojenih dijelova; na primjer maketa Sojuz.
2.3.2           Ukupan potisak  motora u nižem stupnju mora, iz sigurnosnih razloga, biti jednak ili veči od ukupnog potiska motora u (ma kom) višem stupnju. Potisak prvog stupnja također mora biti jednak ili veći od potiska u svakom višem stupnju.

2.4.   UVJETI KONSTRUIRANJA

2.4.1           Raketni model mora biti konstruiran tako da bude sposoban za izvršenje više od jednog leta i da sadrži napravu(e) za usporavanje njegovog spuštanja na zemlju, tako da njegova konstrukcija ne bude znatno oštećena, te da ne predstavlja opasnost za ljude i  objekte na zemlji.

2.4.2          Raketni model ne smije izbaciti ili odbaciti svoj motor(e) u letu, osim ako su oni ugrađeni u dio konstrukcije koji će se spustiti u skladu sa propisima stavka 2.4.1 Motor(i) modela ne može biti pričvršćen -zalijepljen i ne može biti sastavni dio konstrukcije modela.

2.4.3          Konstrukcija  mora biti od drveta, papira, gume, lomljive plastike, i sličnih materijala i bez bitnijih metalnih dijelova. Modeli Kategorije S1, S2, S3, S6, S9, S10 moraju imati minimalan presjek POTKLASE zatvorene konstrukcije na najmanje 50% od ukupne dužine modela. U slučaju S5 minimalni presjek mora biti na najmanje 20% ukupne dužine tijela modela. U slučaju kategorije S1, najmanji presjek tijela POTKATEGORIJE ne smije biti manji od 18mm na najmanje 75% ukupne dužine SVAKOG STUPNJA, uključujući i zadnje dijelove.  Nikakvа suženja ili konusi (reduciranja) nisu dozvoljeni ukoliko ne zadovoljavaju ovaj uvjet.

2.4.4.           Minimalne dimenzije potkategorije kategorija S1, S2, S3, S5, S6, S9 i S10 ne smiju biti manje od danog pregleda (za najmanje 50% cjelokupne dužine i 20% za S5)

   Potkategorija

(motor)                                        Minimalni presjek (mm) modela                      Minimalna Dužina (mm)
   A                                                40                                                                           500
   B                                              40                                                                         500
   C                                              50                                                                    650
   D                                              60                                                                    800
   E                                              70                                                                    950
   F                                              80                                                                           1100


2.4.5.          Konstrukcija treba sadržavati pričvršćene površine koje će osigurati aerodinamičku stabilizaciju i uspostaviti sile potrebne da održe prilično dosljednu-pravilnu i predviđenu putanju leta. Konstruktor modela mora prezentirati podatke koji se tiču položaja centra potiska, ukupnu težinu, težinu poslije sagorjevanja goriva, i/ili proračunate i izmjerene karakteristike leta modela.

2.4.6.          Raketni model ne smije sadržavati bilo kakav tip eksploziva ili pirotehničkog tereta.

2.4.7.           U kategorijama S4, S8 i S10, minimalna težina modela koji se vraća na zemlju, u stabilom klizećem letu potpomognuto podižućim površinama koje ih podupiru protiv gravitacije, ne smije biti manja od 30% maksimalno predviđene težine za određenu potkategori

STANDARDI MOTORA RAKETNOG MODELA

        Motor raketnog modela koji će raketni model opskrbiti pogonskom silom mora odgovarati slijedećim standardima:

3.1.   OPIS

3.1.1           Motor raketnog modela je reaktivni motor koji ima sve pogonske sastojke unaprijed smještene u odljevak tako da se ne mogu lako ukloniti.   Mogu biti unaprijed izmješani i pakovani odvojeno ako je pomoćni paket jedna unaprijed sastavljena jedinica koja sadrži sav preostali zapaljivi materijal.
 
3.1.2           Svi motori raketnog modeliranja biti će podijeljeni u slijedeće potkategorije prema totalnoj potisnoj sili:



                       Kategorija                                                   Ukupna potisna sila - Totalni impuls
                           A/2                                                                              0.00  do   1.25 Ns (Newton sec.)
                           A                                                                                 0.00  do   2.50 Ns
                           B                                                                            2.51 do   5.00 Ns
                           C                                                                            5.01 do 10.00 Ns
                           D                                                                            10.01 do 20.00 Ns
                           E                                                                            20.01 do 40.00 Ns
                           F                                                                            40.01 do 80.00 Ns

                    Modeli A/2 imaju presjek 30 mm i dužinu 350 mm i sve karakteristike kao model kategorije A, ali  
             se koriste uglavnom za obuku i praktičnu provjeru modela.

3.1.3           Ukupna sila potiska - Totalni impuls -  pojedinačnog motora jednaka  je gornjoj granici ukupne potisne sile za kategoriju motora.

3.1.4           Na natjecanjima raketnog modelarstva dozvoljena je uporaba slijedećih motora sa ukupnom pogonskom snagom - silom potiska:



        Motor-Kategorija                                           Ukupna sila potiska     
                 A/2                                                              1.25 Ns
                 A                                                         2.50 Ns
                 B                                                         5.00 Ns
                 C                                                       10.00 Ns
                 D                                                       20.00 Ns
                 E                                                       40.00 Ns
                 F                                                       80.00 Ns


3.2.   KUČIŠTE
                       Kučište motora raketnog modela trebalo bi biti načinjeno od nemetalnih materijala, male termalne provodljivosti. Temperatura vanjske površine kučišta ne bi smjela biti veća od 200 stupnjeva Celzijusa, tijekom ili poslije uporabe. Minimalni presjek kučišta motora ne smije biti manji od 10 mm.

3.3.   UNUTRAŠNJI NATPRITISAK
       Motor raketnog modela mora biti dizajniran i napravljen tako da kučište ne pukne, za slučaj da dođe do unutrašnjeg natpritiska. Bilo kakav kvar koji bi rezultirao u unutrašnjem natpritisku, trebao bi prenijeti svoju silu duž uzdužne ose motora.

3.4.   SAMOZAPALJENJE
                      Motor raketnog modela mora biti tako dizajniran i konstruiran da ne može doći do samozapaljenja u zraku, u vodi ili kao posljedica fizičkih udaraca ili prenošenja, pod uvjetima karakterističnim za pošiljke, skladištenje ili uporabu, ili kad je predmet izložen temperaturi od 80 stupnjeva Celzijusa ili manje.

3.5.   PUNJENJE, POTISAK I POGONSKA SNAGA – IMPULS
                       Motor raketnog modela ne smije sadržavati više od 125 grama potisnog/pogonskog materiajala - goriva. Ne bi smio proizvesti više od 100 Ns ukupne potisne sile i trebao bi imati potisak duži od 0.050 sekundi.

3.6.   SKLADIŠTENJE I TRANSPORT
                       Motor raketnog modela transportira se i skladišti bez postavljenog elementa za paljenje koji može biti aktiviran otvorenim plamenom, temperaturom manjom od 150 stupnjeva Celzijusa ili slučajnim emitiranjem radio frekvencije, što se često susreće tijekom transporta pošiljke, skladištenja i uporabe.

3.7.   PLOMBIRANJE (PEČAČENJE)
                       Motor raketnog modela koji sadržava više od 20 grama pogonskog/potisnog materijala - goriva mora biti tvornički zapečaćen, u, sa ne-metalnim, nezapaljivim pečatom u mlaznici i u prednjem dijelu. Ovi pečati bi trebali biti pripravni za uklanjanje od strane korisnika, osim ako je motor dizajniran da obavlja svoje funkcije sa pečatom.

3. 8.     SAGORIJEVANJE
                     Motor raketnog modela ne smije izbaciti iz svoje mlaznice bilo kakve dijeliće sagorijevajućeg potisnog/pogonskog materijala - goriva i ne smije zapaliti suhi papir ili travu na udaljenosti od jednog metra mjereno od mlaznice motora.

3. 9.      MODIFIKACIJE – IZMJENE
                       Motor raketnog modela ne smije biti izmijenjen na bilo koji način kako bi promijenio svoje objavljene i utvrđene karakteristike ili dimenzije.

3. 10.   CERTIFIKAT ZA  FAI  NATJECANJA
                     Motor raketnog modela koji se koristi u raketnom modelu na FAI natjecanjima ili s namjerom postavljanja ili obaranja FAI rekorda za raketne modele, biti će onaj koji je prethodno testiran i odobren za takvu vrstu uporabe od strane Nacionalnog aerokluba, predstavnika FAI.

3.10.1           Natjecatelji ili manageri tima moraju unaprijed predati organizatoru natjecanja potvrdu aero kluba o svim tipovima motora koji će se koristiti tijekom natjecanja. Ove potvrde moraju sadržavati i podatke o dimenzijama motora, težini goriva, potisnoj/pogonskoj težini, potpunoj potisnoj sili, krivulja vremena potiska, i odloženog vremena aktiviranja izbacnog punjenja. Potvrde moraju imati i afidavit u kojem se izjavljuje da je motor raketnog modela u skladu sa standardima FAI, kako je prikazano ovim pravilima.

3.10.2           Na Svjetskim i Europskim prvenstvima organizator natjecanja mora osigurati uređaj za statičku kontrolu svih modelarskih raketnih motora po tipovima (snazi) koji su prijavljeni od strane Reprezentacije, odnosno Nacionalnog saveza. Kada je testiranje motora kompletirano, osoba zadužena za kontrolu motora mora izdati certifikat po točkama  3.10.1 i potpisati certifikat sa podacima: datum, vrijeme, ime natjecatelja (Države), potpis natjecatelja, potpis osobe odgovorne za kontrolu motora i tip stroja za kontrolu motora. Certifikat se izdaje u dva istovjetna primjerka, od kojih jedan ostaje kod osobe koja je obavila kontrolu motora, a drugi primjerak ostaje kod Organizatora natjecanja, te se tiska u biltenima kao ukupni pregled certifikata po točki 3.10.1.

 
3.11.   STATIČAN/NEPOKRETAN TEST
        Statičan/nepokretan test - ispitivanje, koje vrši aeroklub predstavnik FAI, može biti izvršen od strane kluba ili organizacije koju je izabrao/odredio klub. U svim slučajevima, aeroklub predstavnik FAI je odgovoran za točnost i ispravnost svih podataka testa.
       Kopije  svih rezultata testova dostavljaju se managerima timova zemalja koje sudjeluju, ako ih isti zatraže. Motori moraju biti predani u serijama/pakovanju za testiranje (šarže). Serija je definirana kao motori koji se potražuju za jednu kategoriju motora bez obzira na vrijeme odlaganja - trasera. Maksimalno tri serije su dozvoljene po kategoriji motora, po disciplini. U slučaju  neuspjeha bilo kojeg motora u seriji ili ako je potpuna potisna sila kategorije motora premašena, cjelokupna serija biti će odbačena.

3.12.   OPREMA STATIČNOG/NEPOKRETNOG TESTA
       Oprema za statično ispitivanje, koji se koristi za FAI potvrde motora raketnog modela, mora imati slijedeće karakteristike:

3.12.1           Potisak motora mjeriti će se kad je motor u horizontalnom položaju. Potisak će biti izmjeren i zabilježen s točnošću od +/- 1% od pune snage za određeni mjerni domet. Apsolutna mjerna greška ne smije prijeći         +/- 0,05 Njutna za testirani motor snage do 5 N/s, za vrijeme rada trasera.

3.12.2          Trajanje potiska izmjeriti će se i zabilježiti s točnošću od +/- 0,01 sek.

3.12.3           Frekventni odziv opreme biti će najmanje 100 Hz, a prirodna frekvencija  opreme biti će najmanje 5 puta veća od ovog broja, = 500 Hz.

3.12.4          Vrijeme odlaganja trasera izmjeriti će se i zabilježiti s točnošću od +/-0,1 sekunde.

3.13.   TESTIRANI STANDARDI MOTORA RAKETNOG MODELA

        Motor raketnog modela biti će odobren – tj. dobit će certifikat aerokluba predstavnika FAI, ako je slučajnim odabirom uzorak u skladu sa slijedećim standardima:

3.13.1   Ukupna potisna sila - totalni impuls   bilo kojeg testiranog pojedinačnog motora ne smije odstupati više od   + 0 % /- 20% od utvrđene srednje vrijednosti za taj tip motora.

3.13.2   Vrijeme odlaganja - kašnjenja trasera svakog testiranog pojedinačnog motora ne smije odstupati više od      +/- 20% od ustanovljene srednje vrijednosti za taj tip motora, a ova varijacija za bilo koji motor ne bi trebala biti veća  od +/- 3 sekunde.

3.13.3          Niti jedan testirani motor ne smije loše funkcionirati na bilo koji način.

3.13.4           Statični/nepomični test izvršiti će se sa motorom koji se testira na temperaturi od 20 stupnja Celzijusa +/- 5 stupnjeva Celzijusa.

3.14.   IDENTIFIKACIJA TIPA
       Svi motori raketnog modela koji su prihvaćeni za uporabu na FAI natjecanjima biti će jednostavno označeni izvana od strane proizvođača u vrijeme proizvodnje, sa oznakama i šiframa koje ukazuju na tip i/ili performanse motora. Obojeno šifriranje mlaznog dijela oplate koje ukazuje na tip je preporučljivo.

OPĆA PRAVILA ZA MEĐUNARODNA NATJECANJA

4.1.   SVJETSKA PRVENSTVA
Slijedeće kategorije se priznaju za Svjetska i Kontinentalna prvenstva za raketne modele:


               1.  Seniori: 
                       S 1-B; S 3-A; S 4-A; S 5-C; S 6-A; S 7; S 8-E/P; S 9-A

               2.   Juniori:
                       S 1-A; S 3-A; S 4-A; S 5-B; S 6-A; S 7; S 8-D; S 9-A


4.2.   BROJ MODELA
Broj modela koji se koristi na natjecanju je slijedeći:

Kategorija                    S1   A,B,C,D,E,F                                                           Dva (2)
Kategorija                    S2   C,E,F                                                                      Dva (2)
Kategorija                    S3   A,B,C,D                                                           Dva (2)
Kategorija                    S4   A,B,C,D,E,F                                                           Dva (2)
Kategorija                    S5   A,B,C,D,E,F                                                           Jedan (1)
Kategorija                    S6   A,B,C,D,                                                                Dva (2)
Kategorija                    S7                                                                           Jedan (1)
Kategorija                    S8   A,B,C,D,E(E/P),F                                              Dva (2)
Kategorija                    S9   A,B,C,D                                                           Dva (2)
Kategorija                    S10  A,B,C,D                                                           Dva (2)

Napomena: Za kategorije S3, S4, S6,S8, S9 i S10 jedan (1) dopunski model može biti ovjeren i pušten u let od strane natjecatelja  ako dođe do izjednačenja bodova (fly off) za prvo mjesto na kraju trećeg turnusa.

4.3.   LANSIRANJE

4.3.1   ORGANIZACIJA
                     Tijekom svih postupaka vezanih za lansiranje i let raketnog modela potpuni autoritet u pogledu sigurnosti i provođenja određenih postupaka na poligonu ima rukovoditelj osiguranja na poligonu, koji mora biti stariji od 18 godina. Zamjenici rukovoditelja osiguranja koji moraju ispunjavati iste uvjete, mogu imati ovlasti koje im prenese rukovoditelj osiguranja poligona, ali ovo djelomično prenošenje ovlasti ne oslobađa rukovoditelja osiguranja poligona potpune odgovornosti i ovlasti na lansirnom poligonu.
                     Odgovarajući startni prostor biti će pripremljen tako da će svi sudionici tijekom svakog turnusa na natjecanju moći uzeti motore i pripremiti svoje modele istovremeno za let, pod pozornošću sudaca.

4.3.2.     ODOBRENJE ZA LET
                     Svi raketni modeli koji će se koristiti na poligonu, dobiti će odobrenje za let ili biti odbijeni od strane rukovoditelja osiguranja na poligonu ili njegovog ovlaštenog zamjenika na osnovu njegove slobodne procjene glede moguće upitne sigurnosti modela u letu.

4.3.3.      LANSIRNI UREĐAJ
                       Lansirni uređaj ili mehanizam mora se koristiti tako da ograničava horizontalno kretanje, dok model ne postigne brzinu leta potrebnu za siguran, predvidljiv let. Mora se koristiti kut lansiranja (elevacijski kut) veći od 60 stupnjeva.

4.3.4.      POTPOMOGNUTO LANSIRANJE
                      Lansirni uređaj ne smije doprinijeti povečanju brzine modela ili da mu izmijeni moment u odnosu na onaj koji stvaraju raketni motori na modelu. Lansiranje potpomognuto mehaničkim uređajima ugrađenim u lansirni uređaj se ne dozvoljava.



4.3.5.      LANSIRNI POSTUPAK
                       Lansiranje ili paljenje motora mora se izvršiti daljinskim električnim sredstvima, sa sigurne udaljenosti u zavisnosti od discipline, vremenskih uvjeta i broja promatrača. Glavni sudac prije dozvole za lansiranje modela u svim disciplinama, mora uspostaviti apsolutnu kontrolu na startnom mjestu i kontakt s natjecateljem koji lansira model.  Sve osobe u blizini lansiranja moraju biti obaviještene da lansiranje predstoji, prije nego što je model aktiviran i lansiran, a minimum od 5 sekundi odbrojavanja mora biti osigurano prije lansiranja raketnog modela.

4.3.6.     VREMENSKI UVJETI
       Izvod iz Općeg Športskog pravilnika točka B.13.1. i B.14.1.:
Brzina vjetra mora biti ispod 9 m/s (metara u sekundi), mjerena na visini od 2 metra na startnoj crti u vremenu od 1 minute, a vidljivost mora biti veća od 500 metara prije nego što se bilo koji raketni model aktivira i lansira.

4.3.7.      OPASNOST
                      Raketni model u letu, ne smije predstavljati opasnost za letjelice i avione i ne smije se koristiti  kao oružje protiv ciljeva na zemlji ili ciljeva u zraku.

4.3. 8.     STVARANJE  I DETEKCIJA TOPLINE
       Nikakve mehaničke ili pasivne metode stvaranja topline nisu dozvoljeni (mahanje jaknama, širenje reflektirajućih zraka - ogledala, fenovi, motocikli, itd.).
                      Detekcija topline putem zemljišta je dozvoljena dok god nije u suprotnosti sa pravilima ponašanja koje je 
             odredio FAI žiri.


                    
4.4.   ZVANIČNA - OFICIJELNA SUDJELOVANJA

4.4.1.    ZVANIČNE PRIJAVE - NASTUP
                       Sve modele moraju pregledati i označiti suci prije leta, u bilo kojoj natjecateljskoj kategoriji u kojoj će se koristiti. Isti model se ne može istovremeno koristiti za let u dvije ili više natjecateljskih kategorija.

4.4.2.     OZNAČAVANJE MODELA I IDENTIFIKACIJA
                    Svaki model mora nositi, jasno istaknut broj natjecateljske FAI športske dozvole-licence na tijelu, stabilizatorima ili drugim vanjskim dijelovima, a koji mora biti najmanje jedan cantimetar visok. Ime, nacionalne oznake ili međunarodna identifikacijska markica (vidi Dio 4b, Aneks B.2) narodnosti natjecatelja moraju biti prikazane na vanjskim dijelovima modela.
        Svijetlo obojane površine minimalno 1x3 cm (centimetara) moraju biti osigurane za označavanje modela od strane organizatora.

4.4.3.   GRADITELJ MODELA
                       Suci će učiniti razumne napore da se uvjere da je svaki natjecatelj napravio svoj model s kojim se natječe na natjecanju, pri čem  se pod "gradnjom" podrazumijeva postupak kojim se zahtijeva da se kompletira model za start,te u suštini ne treba biti više posla nego što je potrebno da se običan model sastavi iz kompleta. Modeli koji su potpuno tvornički izrađeni ili zahtijevaju samo nekoliko minuta nestručne pripreme za kompletiranje, biti će isključeni sa natjecanja (diskvalificirani). Materijal i konstrukcija mogu se dobiti iz bilo kojeg izvora, uključujući komplete.

4.5.   ZVANIČNI LETOVI

4.5.1     DEFINICIJA ZVANIČNOG LETA
                       Pod zvaničnim letom podrazumijeva se onaj let kada model napusti lansirni uređaj, gubeći kontakt sa lansirnim uređajem i poleti, osim u slučaju katastrofalnih oštećenja prema točki 4.6.3. Pravilnika, tada se let ne smatra zvaničnim.

4.5.2       BROJ LETOVA
                      U svakoj kategoriji osim u maketama (S7), svaki natjecatelj imati će prilike izvrši tri (3) zvanična leta ukoliko vrijeme i vremenske prilike to dozvole. U maketama (S7) omogućit će se dva leta ukoliko vrijeme i vremenske prilike to dozvole.




4.5.3      DEFINICIJA NEUSPJEŠNOG STARTA - POKUŠAJA
        Pokušaj je klasificiran kao neuspješan start, ako model ili bilo koji dio modela, napusti lansirni uređaj i dogodi se neki od slijedećih slučajeva:
a)   model se sudari sa drugim modelom tijekom leta,
b)   smetnje na frekvenciji kod radio-upravljanih (RC) modela,
c)   katastrofa motora koja je regulirana točkom 4.6.3,
d)   “nije uočen” ili “izgubljen trag” kod modela za postizanje visina.

              U ovim slučajevima u prvom startu, natjecatelj ima pravo na ponovljeni - drugi start.

4.6.        DISKVALIFIKACIJA

4.6.1              Suci mogu diskvalificirati bilo koji model, u bilo koje vrijeme, koji po njihovom mišljenju ne odgovara   pravilima natjecanja ili za koji rukovoditelj osiguranja ili njegov ovlašteni zamjenik ocijene da ne može dovoljno sigurno letjeti.
4.6.2.             Suci mogu diskvalificirati bilo kojeg natjecatelja zbog pogrešne primjene ili nedovoljnog poklanjanja pažnje pisanim ili drugim mjerama sigurnosti, zbog nešportskog ponašanja, zbog nepridržavanja zapovijedi rukovoditelja osiguranja ili njegovog ovlaštenog zamjenika i zbog nepridržavanja pravila, uopće.
4.6.3.              Model koji pretrpi katastrofu koja, po mišljenju sudaca, nije prouzročena lošom konstrukcijom, gradnjom ili pripremom prije leta, neće biti diskvalificiran sa natjecanja. Model koji pretrpi takvu katastrofu i ne može izvršiti druge letove, može se zamijeniti drugim modelom.
4.6.4.              Zbog karakteristika leta model može biti diskvalificiran za jedan let, ali ne mora biti isključen i sa cijelog natjecanja.

4.7.   RAKETNI MODELI UPRAVLJANI RADIOM

4.7.1.           Za predajnik i kontrolu frekvencije vidi Odsjek 4b, stavak B.8.
4.7.2.           Natjecatelji se moraju pozvati najmanje pet minuta prije nego što trebaju zauzeti početna mjesta.
4.7.3.            Kad je natjecatelju jednom dana dozvola za let, on ne može odlagati pokušaj lansiranja više od jedne minute.
4.7.4.           Natjecatelj mora imati najmanje jedan set kristala u pričuvi - mora imati dvije frekvencije.

4.8.   MAKSIMUM I KLASIFIKACIJA

4.8.1           Vidi Odsjek 4b, stavak B.12.

4.8.2.          MAKSIMUM je ograničen na osnovu pojedinačnih kategorija i snage motora koji se koristi. U cjelokupno vrijeme letenja modela uzima se sve, od prvog pokreta na lansirnom uređaju, pa sve do kraja leta.

4.8.3.          Ukupno vrijeme sva tri leta svakog natjecatelja uzima se za krajnji rezultat.

4.8.4.           Kako bi se odlučilo tko je pobjednik u slučaju izjednačavanja rezultata, dopunski odlučujući letovi izvode se odmah po završetku posljednjeg leta discipline. Maksiamlno vrijeme leta u svakom dopunskom turnusu povečava se za dvije (2) minute na maksimalno vrijeme leta prethodnog turnusa. Biti će samo jedan dopunski pokušaj za svaki dopunski let. Vrijeme dopunskih letova neće biti uključeno u konačne vrijednosti za klasifikaciju po timovima, ono služi za određivanje pobjednika i za dodjeljivanje nagrada, koje idu uz titulu. Organizator će odlučiti u koje vrijeme svi natjecatelji moraju lansirati svoje modele. U slučaju izjednačavanja u klasifikaciji timova, uzima se najbolji pojedinačni rezultat (klasifikacija).
       Neće biti više od dvije runde polijetanja da bi se odredio pobjednik. Drugi turnus (runda) polijetanja biti će mjeren  završetkom leta, zbog konačnih rezultata.
4.8.5.          Za Svjetska i Kontinentalna prvenstva turnus se definira kao potrebna količina vremena koju su organizatori predvidjeli za nacionalni tim da pripremi i lansira svoje modele za jedan oficijelni let (preporučuje se jedan (1) sat).

4.9.   PODACI O VISINI
        Za mjerenje i proračun visine može se koristiti metoda koja se zasniva na načelu trokuta ili metodi koja se zasniva na proračunu visine, gdje horizontalna daljina linija koje potražuje parove stranica.

4.9.1   Metoda Triangulacije

4.9.1.1   Mjerenje
        Svi modeli, u bilo kojem turnusu za koji se postigne određena visina, biti će praćeni u letu. Udaljenost do lansirne platforme mora iznositi najmanje 2/3 (dvije trećine) trenutnog svjetskog rekorda, zaokruženog na najbliže nižih 100 metara.
        Na Svjetskim prvenstvima, dopunski/raštrkani sustav za pračenje biti će proveden sa četiri uređaja za mjerenje (Theodoliti), dva na svakoj stanici za praćenje. Najbolji par za praćenje biti će označen kao primarni sustav za praćenje i njihovi podaci će se koristiti prvi. Ako primarni sustav za praćenje doživi neuspjeh, koristiti će se podaci iz sekundarnih sustava za praćenje. Ako i oni dožive neuspjeh, koristiti će se kombinacija azimuta i elevacije svakog sustava za praćenje.
        Za modele sa motorima preko 20 Ns polazna točka mora biti udaljena najmanje 450 metara. Daljina od lansirne rampe i centra polazne točke mora biti1/2 dužine polazne točke.
        Daljina do lansirne platforme za motore od 2.5 Ns potiska mora biti najmanje 300 metara. Mjesto za lansiranje mora biti vidljivo od strane uređaja za mjerenje.

4.9.1.2.   Točnost mjerenja
        Uređaji za mjerenje moraju biti osposobljeni da mjere kutove i po horizontalnoj (azimut) i po vertikalnoj (elevecija) osi i to sa minimalnom točnošću-preciznošću od +/-0,5 stupnjeva i u azimutu i u elevaciji.

4.9.1.3   Procedura mjerenja
        Model koji je postigao potrebnu visinu biti će praćen u zraku vizualno uređajima za mjerenje. Svaki sustav za praćenje prati model, dok ne vidi da je model postigao maksimalnu vertikalnu visinu svog leta. Kut azimuta od polazne točke i kut elevacije od horizontalne točke tad pročitane do najbližeg stupnja luka i dostavljena centru za lansiranje.
       Kutni podaci koji su izvučeni iz sustava za praćenje biti će izračunati u visinu korištenjem načela triangulacije.

4.9.1.4   Izračun visine
        Visina koja je izračunata sa svakog sustava, smanjene visine mora biti deset posto (10%) prosječne visine izračunate, koristeći podatke oba sustava. Ukoliko izmjerena visina prelazi dozvoljenu grešku od 10%, izmjerena visina biti će diskvalificirana i obilježena sa „nije uočen“ (NC) za taj model. Izračunate sustavne visine koje ne spadaju u 10% prosječne izračunate visine, rezultirati će diskvalifikacijom za model. Sve visine biti će zaokružene do najbližeg metra, prije nego što se primjeni pravilo 10%. Oficijelna postignuta visina je izračunata prosječna visina.
        Izgubljen trag (TL) je zabiljžen kad tragači ne mogu odrediti poziciju modela dovoljnu za dobivanje bilo kakvih kutova.
„Nula“ je zabilježena ako je putanja letenja nasumična, nepredvidljiva ili diskvalificirana iz sigurnosnih razloga.
        U slučaju  Ne uočavanja (NC) ili Izgubljjenog traga (TL) za model, natjecatelju se može dopustiti da ponovi let još jednom do kraja turnusa. Organizator je obavezan najaviti kalkulacije/izračune visine svakog leta, deset minuta nakon lansiranja, da ostavi dovoljno vremena modelarima čiji se letovi smatraju za Ne uočavanja ili Izgubljenog traga da izvedu još jedan let tijekom istog turnusa. Sigurnosne diskvalifikacije ili neispravnost modela kojim otežavaju praćenje modela rezultirati će nulom za let.

4.9.1.5   Vidljivost modela
        Svi modeli koji se prate zbog visine, morati će raspršiti-izbaciti obojeni prah koji će dodatno pomoći u praćenju. Operateri na teodolitu  mogu izgubiti trag modelu koji ne sadržava dovoljnu količinu praha ili sadržava prah koji nije u dovoljnom kontrastu s pozadinom neba. Organizator će osigurati prah za praćenje dostupan za uporabu svim natjecateljima.

4.9.2.   Elektronsko ili radarsko praćenje
       Podaci o visini izvučeni iz elektronskih ili radarskih uređaja su važeći samo ako su prezentirani i dokazani o odgovarajućem kalibru i korekciji.


4..9.2.1   Elektronsko mjerenje visina
   a) elektronski altimetar  mora biti sastavni dio modela, smješten u posebnom kontejneru.
   b) elektronski uređaj mora ispunjavati slijedeće tehničke uvjete:
-   barometarski pritisak mora biti mjeren,
-   mora biti mjerena visina od lansiranja do spuštanja na zemlju,
-   greška u mjerenju mora biti 1 metar ili bolje,
-   maksimalna greška od 2% ili u 2 metra, ma gdje bio model lansiran,
-   impuls mjerenja mora biti 10 puta u sekundi ili bolje,
-   podaci moraju biti direktno unijeti u altimetar, bez mogučnosti vanjskog utjecaja,
-   predhodni rezultat mora biti poništen prije slijedećeg leta.
c)  tehničke karakteristike kučišta za smještaj altimetra moraju biti ranije objavljeni u lokalnim 
     pravilima i  dostupni svim natjecateljima na vrijeme.
d)  svi elektronski uređaji - altimetri prije početka natjecanja moraju biti pregledani (kalibrirani) od
     strane stručne komisije, sudaca i kvalificiranih osoba za rad sa uređajima.
e)  natjecatelj preuzima kalibrirani elektronski uređaj - altimetar od osoba određenih za to i ugrađuje  
     ga u model, kontroliran od strane sudaca – mjerača vremena. Natjecatelj mora što prije vratiti  
     uređaj sucima ovlaštenim za očitavanje uređaja i upisivanje rezultata – izmjerene visine leta modela.

4.9.2.2.   Radarsko mjerenje visina
       Za radarsko mjerenje visine leta modela, organizator mora osigurati materijal koji reflektira zrake potrebne za mjerenje visine radarom, za sve sudionike natjecanja.

4.9.3.   Metoda minimalne horizontalne udaljenosti (metoda SIX)

4.9.3.1.   Definicije
                                                                   
             Koordinate:
             Stupanj:                         Kut 1/360 kruga,
             Pozicija za lansiranje:    Točka na mjestu lansiranja u blizini lansirne platforme, određena od strane       
                                                   sudaca.
             Stanica za mjerenje:      Sve što spada u uređaje za mjerenje.
             Pozicija Stanica:              Raketne koordinate Mjerne Stanice (MS) relativne su Lansirnoj Poziciji (LP),
                                                   gdje mjerna stanica 1(MS1) ima koordinate X=0, Z=Horizontalna udaljenost               
                                                   do LP, Y=Vertikalna udaljenost do LP.
              Traganje:              Traganje za obojanim oblakom praha izbačenom iz modela.
             Linija/Putanja traganja:  Linija definirana pozicijom stanice i horizontalnim i vertikalnim kutovima,        
                                                   mjerena stanicom za mjerenje za let.
             Par Stanica:            Dvije stanice za mjerenje, čiji će izmjereni kutovi biti proračunati do parnih rezultata. 
                                           Sve moguće kombinacije stanica za mjerenje  koristit će se kao par stanice.
             Rezultati parova:      Visina, gdje horizontalna udaljenost između linija traganja par stanica dostigne 
                                           minimum, zaokružuje sa na metre.
             Točka visine:      Točka definirana raketnim koordinatama srednje točke horizontalne linije udaljenosti                
                                           između linija traganja par stanica u visini parnih rezultata.
             Parna greška:       Prosjek razlika između izmjerenih kutova i Stanica za mjerenje parnih stanica i kutova 
                                           pozicijskih stanica koji se odnose na točku visine, zaokruženih na stupnjeve.
             Rezultati leta:         Prosjek parnih rezultata uzetih u obzir koji su zaokruženi na metre.
             Greška leta:      Prosjek razlika između rezultata leta i parnih rezultata u postocima rezultata leta,      
                                           zaokruženih na postotak.

4.9.3.2.   Ispravnost
        Parni rezultat je ispravan, kad parna greška i u horizontalnim i u vertikalnim pravcima nije veća od 5 stupnjeva. Minimalni broj ispravnih parnih rezultata za zapisane pokušaje je 5.  
        Ako su za let izračunata više od 3 ispravna parna rezultata, rezultati parnih stanica sa minimalnom i maksimalnom visinom biti će ignorirani. Rezultat leta je ispravan, kad greška leta nije veća od 10%.



4.9.3.3.  Točnost uređaja za mjerenje
                       Uređaj za mjerenje imati će minimalnu točnost od +/-5 stupnjeva i u horizontali (azimutu) i +/- 1stupanj 
             u vertikali (elevaciji). Parni rezultat je ispravan, kad parna greška u horizontalnom i vertiakalnom pravcu nije 
            veća od 5 stupnjeva. Minimalni broj valjanih parnih rezultata za pokušaje za rekord je 5.

4.9.3.4.   Broj stanica za mjerenje
       Tijekom običnog natjecanja moraju raditi najmanje tri (3) točna uređaja za mjerenje. Na Svjetskim prvenstvima i za pokušaje obaranja rekorda minimalni broj uređaja za mjerenje je 5.

4.9.3.5.   Pozicija uređaja za mjerenje
        Udaljenost od mjerne stanice i lansirne pozicije mora biti najmanje 50 metara. Minimalna udaljenost između mjernih stanica  je 100 metara. Lansirna Pozicija mora se vidjeti iz svake Mjerne Stanice.

4.9.3.6.   Komunikacija između sudaca i mjernih stanica
        Sudac mora dobiti znak za spremnost iz svake mjerne stanice i prenijeti broj natjecatelja, te boju praha prije početka odbrojavanja. Prenošenje bilo kavih informacija okolnim natjecateljima je zabranjeno. Sudac mora prenijeti kad je oblak vidljiv mjernim stanicama u istom momentu.

4.9.3.7.   Diskvalifikacija
        Ako ni sudac, ni mjerna stanica  nisu vidjeli izbačeni prah, let će biti diskvalificiran. U drugom slučaju kad je rezultat leta neispravan, let je izgubljen od tragača, natjecatelj ima priliku za novi pokušaj tijekom istog turnusa, kad god bude spreman za novi pokušaj. Diskvalifikacija i izgubljen trag moraju biti objavljeni istog trenutka.


4.9.3.8.   Izračunavanja/kalkulacije računala
        FAI će osigurati besplatno, računalne programe za svaki Nacionalni Aeroklub za PC za izračunavanje visina, u skladu sa opisanom metodom. Zainteresirani Aeroklubovi mogu dobiti izvorne programe za razvijanje svoje vlastite verzije, pod uvjetom da će novi program biti dostupan besplatno za FAI i sve druge Nacionalne Aeroklubove.


4.9.3.9.   Dokumentacija
       Oficijelni/Zvanični rezultati natjecanja moraju obuhvatiti i podatke o pozicijama mjernih stanica u odnosu na definirane lansirne pozicije, kutovi mjereni od strane svake mjerne stanice za svaki let, parni rezultati, parne greške, rezultati leta i greške leta,  kao i najviši rezultati leta za natjecatelje, tako da svi mogu verificirati izračune/ kalkulacije.

                                   

NATJECANJE U POSTIZANJU VISINE
(KATEGORIJA S1)


5.1.   DEFINICIJA
        Na bilo kojem natjecanju  u postizanju visine,  model koji postigne najveću maksimalnu visinu, kada je praćen i izmjeren, biti će proglašen za pobjednika.

5.2.   PODACI O VISINI
       PODACI O VISINI pravila 4.9. koriste se za ovo natjecanje.






5.3.   POTKATEGORIJE
       Natjecanje u postizanju visine biti će podjeljeno u kategorije bazirane na maksimalno dozvoljenoj ukupnoj težini modela i maksimalno dopuštenom ukupnom potisku motora, koji daje snagu modelu. Bilo koji  broj motora može se koristiti, u bilo kakvom rasporedu, pod uvjetom da suma ukupnog potiska pojedinačnih motora ne prelazi dopušteni maksimum ukupnog potiska za natjecateljsku kategoriju.


KATEGORIJA                       TOTALNI IMPULS(Newton-second)                              MAKSIMALNA TEŽINA (gr)
                                                                                           
S1A                                                 0,00 - 2,50                                                           30
S1B                                                 2,51 - 5,00                                                     60
S1C                                                 5,01 - 10,00                                                  120
S1D                                                 10,01 - 20,00                                                  240
S1E                                                 20,01 - 40,00                                                  300
S1F                                                 40,01 - 80,00                                                  500

NATJECANJE U TRAJANJU LETA  SA 
PADOBRANOM / TRAKOM - STRIMEROM
(KATEGORIJA S 3 I S 6)

7.1.       OPĆE NAPOMENE
                     Natjecanje u trajanju leta sa padobranom/trakom podjeljeno je na kategorije prema totalnom impulsu  
              motora. Tijekom  leta ni jedan dio modela, osim popune ili zaštite padobrana (čep), ne može se odvojiti ili 
             odbaciti.


7.2.1.    RAKETNI MODEL SA PADOBRANOM
                     Natjecanje u trajanju leta sa padobranom otvoreno je za jednostupanjske modele, pokretane jednim raketnim motorom, koji sadrži jedan padobran s ciljem prizemljenja. Padobran mora imati najmanje tri konca. Natjecatelj može mijenjati padobrane u modelu u bilo koje vrijeme, tijekom natjecanja.

7.2.2.    RAKETNI MODEL SA TRAKOM
        Natjecanje u trajanju leta sa trakom otvoreno je za jednostupanjske modele, pokretane jednim raketnim motorom, koji imaju traku s ciljem prizemljenja. Traka mora biti načinjena od jednog komada elastičnog materijala, naprimjer tkanine, japan papira ili plastične folije, sa odnosom dužine i širine 10:1 minimalno. Na jednom kraju, na kojem se može nalaziti kruto ojačanje (letvica 2x2 mm) i s čvorom od konca pričvršćenim za svaki kraj ojačanja, može se nalaziti samo jedan konac za pričvršćivanje trake za model. Traka se mora potpuno odmotati tijekom leta. Natjecatelj može mijenjati traku u bilo koje vrijeme tijekom natjecanja.

7.3.1.    MJERENJE VREMENA            
       Mjerenje vremena leta ograničeno je maksimumom određenim za svaku pojedinu kategoriju i snagu korištenih motora. Ukupno vrijeme leta se računa od prvog pokretanja modela na rampi do završetka leta. Mjerači vremena moraju biti upozoreni na boju i oblik modela kako bi ga mogli prepoznati u letu.

7.3.2.             Let se smatra završenim kada model dodirne površinu zemlje, uključujući prepreku koja okončava njegov let ili kad on konačno nestane mjeračima vremena iz vida.

7.3.3.            Sve letove moraju mjeriti dva mjerača vremena sa štopericama. Ako model nestane iza neke prepreke ili oblaka, mjerači vremena pričekati će 10 sekundi da vide da li će se model pojaviti. Ako se model ne pojavi, ovih 10 sekundi će se oduzeti od ukupnog vremena leta.
      Mjerenje vremena vrši se uređajima za mjerenje vremena (štopericama) sa točnošću od najmanje 1/5 sekunde. Na Svjetskim prvenstvima oba mjerača vremena moraju imati dalekozore.

7.3.4.           Tijekom leta mjerači vremena moraju ostati u krugu polupresjeka 10 metara.

7.3.5.             Mjereno vrijeme predstavlja sredinu mjerenog vremena dvojice mjerača vremena, svedeno na najbližu cijelu sekundu.

7.3.6.            Tijekom mjerenja vremena dalekozori se ne mogu izmjenjivati između mjerača vremena. Onaj tko započne koristiti dalekozor, mora njime pratiti cijeli let ili dok se mjerenje vremena ne završi. Ako model izčezne iz vida mjerača vremena koji nema dalekozor, on neće zaustaviti svoju štopericu, nego će sačekati dok drugi mjerač vremena da znak za prestanak mjerenja. Mjerač vremena sa dalekozorom treba isto napraviti ukoliko mu model izađe iz vidnog polja, a on ga ne može ponovo pronaći, dok drugi mjerač vremena treba odmah obavijestiti drugoga da bi mu skrenio pozornost da da znak za prestanak mjerenja vremena.


7.4.1.    PLASMAN       
                    Ukupno vrijeme TRI LETA svakog natjecatelja uzima se za konačni plasman.

        Da bi se odredio pobjednik u slučaju istog rezultata, izvršit će se odlučujući dopunski letovi, odmah po završetku natjecanja u kategoriji. Maksimalno vrijeme leta u svakom dopunskom turnusu povećava se za 2 minute u odnosu na maksimum iz prethodnog turnusa. Postojat će samo jedan pokušaj za svaki dopunski let. Rezultati dopunskih letova neće se uračunavati u rezultat ekipe, njihova svrha je samo kako bi se odredio pobjednik i dodijelile nagrade vezane za titulu. Organizator će odrediti vrijeme u kom svi takmičari moraju lansirati svoje modele.

7.2.       MAKSIMUM VREMENA LETA
                    U natjecanju u trajanju leta sa padobranom / trakom, kategorije i njihova maksimalna vremena su:

       

KATEGORIJA   TOTALNI IMPULS (Ns)  MAKSIMALNA TEŽINA (gr)MAKSIMALNO VRIJEME PADOBRAN (sec)   TRAKA (sec)
S3A/S6A                 0,00-2,50                                   100                                 300                                               180
S3B/S6B                 2,51-5,00                                   100                                 420                                               240
S3C/S6C                 5,01-10,00                                   200                                 540                                               300
S3D/S6D                 10,01-20,00                           500                                 660                                               360

NATJECANJE U TRAJANJU LETA RAKETOPLANA 
(KATEGORIJA S 4)


8.1.       DEFINICIJA - OPIS
        Ovo natjecanje sadržava niz kategorija otvorenih za bilo koji model koji se podiže u zrak bez korištenja nosivih površina i koji održava kretanje suprotno sili zemljine teže tijekom svog dijela leta kad je izložen ubrzanju pomoću sile potiska modelarskog raketnog motora, a koji se vraća tijekom klizajućeg dijela leta na zemlju u stabilnom kližućem letu uz pomoć aerodinamičkih nosivih površina koje se suprotstavljaju gravitaciji. Cilj ovog natjecanja je da osigura športsko natjecanje raketnih modela sa kližućim povratkom na zemlju. Raketni model koji polijeće u zrak u spiralnom penjanju pod raketnim motorom tako da je potpomognuto penjanje krilima, neće biti prihvačen za ovo natjecanje.
       
Model koji spada u grupu sa elastičnim krilima (rogalo) biti će diskvalificiran.
Model koji je upravljan pomoću radio-stanice biti će također diskvalificiran.

8.2.      RAZLOG NATJECANJA
        Cilj natjecanja je odrediti koji model postiže najduže vrijeme leta koristeći balističko polijetanje vertikalno ili blizu vertikalno (60 stupnjeva) i stabilno aerodinamičko kližuće spuštanje. Svaki let modela se mjeri od trenutka prvog kretanja na rampi do trenutka kada planiranjem ne dotakne zemlju.

8.3.      MJERENJE VREMENA I PLASMAN            
        Pravila za mjerenje vremena i određivanje plasmana su ista kao i kod raketa sa padobranom/trakom - točke  6.3.1. i 6.4.1. pravilnika.
8.4.      POTKATEGORIJE:


KATEGORIJA   TOTALNI IMPULS(Ns)   MAKSIMALNA TEŽINA (gr)                        MAKSIMALNO VRIJEME LETA (sec)
   
S4A                      0,00-2,50                          60                                                                  180
S4B                      2,51-5,00                          90                                                                  240   
S4C                      5,01-10,00                         120                                                                  300   
S4D                      10,01-20,00                        240                                                                  360   
S4E                      20,01-40,00                         300                                                                  360   
S4F                      40,01-80,00                         500                                                                  360   

NATJECANJE  MAKETA 
(KATEGORIJA S7)

9.1.   DEFINICIJA
        Natjecanje maketa je jedinstven događaj i ograničen je na leteće makete raketa, tj.makete  koje su istinski modeli postojećih ili povijesnih raketa, vođenih projektila ili raketnih vozila.


9.2.   VIŠESTUPANJSKI PROTOTIP
        Ako je maketa koja se natječe, višestupanjska letjelica, ona može biti tako konstruirana da jedan ili više gornjih stupnjeva budu pasivni teret. Međutim, gornji dio više stupanjske letjelice ne može se prijaviti i lansirati bez aktivnog donjeg stupnja. Bez obzira i ako se sucima prezentiraju odgovarajući podaci koji pokazuju da je gornji stupanj konstruiran tako da može letjeti zasebno i da je letio odvojeno, sam, kao zasebna letjelica. Naprimjer, sve Aerobi rakete moraju imati aktivne bustere.

9.3.   IZBOR PROTOTIPA
        Natjecatelj mora izraditi određeni serijski označen prototip, osim u slučaju gdje se prototip masovno proizvodi tako da nema niti jednog pojediančnog modela koji se može izdvojiti radi izrade modela. Doduše, natjecatelj će nastojati da svakako pokuša modelirati određeni prototip.

9.4.   DOKAZ MJERILA
        Natjecatelj mora dostaviti podatke o mjerilu da bi uvjerio u vjernost mjerila, dimenzija, oblika, boja i načina bojanja. Minimum podataka koji se dozvoljavaju su dužine i presjek prototipa i jedna fotografija. Ostali podaci su svakako poželjni. Dimenzijski podaci moraju biti iz pouzdanog izvora, kao što su časopisi, knjige, specifikacije proizvođača ili prospekti. Fotografije iz bilo kojeg izvora su prihvatljive. Svi podaci koji se prikazuju trebaju se odnositi na određeni prototip koji je modeliran i sa kojim se nastupa. Suci mogu odbiti bodove u slučaju netočnih podataka.



9.5.   KOMPLETI
        Kompleti letećih maketa raketnih modela mogu se koristiti kao izvor konstrukcije, materijala i mogu se prihvatiti za natjecanje samo ako se koriste zajedno sa bitnim dijelovima koji nisu sadržani u kompletu ili koji se ne dobivaju od proizvođača. Natjecatelj će biti odgovoran za osiguranje ispravne kvalitete kompleta i mora dati zadovoljavajući dokaz da je komplet u propisnom mjerilu.

9.6   STABILIZATORI  
       Maketa rakete projektila ili raketnog broda koja nije stabilizirana pomoću stabilizatora, može se opskrbiti prozirnim plastičnim stabilizatorima tako da  model bude stabilan u letu, a da se pri tom što manje narušava kvaliteta makete.
 
9.7.      PLASTIČNI DIJELOVI MODELA IZ  KOMPLETA
        Dijelovi iz kompleta plastičnih modela mogu se koristiti na maketi raketnih modela pod uvjetom da je njegova uporaba istaknuta u podacima prezentiranim sa modelom za vrijeme procjene kvalitete makete.


9.8.   UVJETI ZA BODOVANJE MODELA
        Model će se ocijenjivati po kvaliteti izrade u uvjetima leta bez motora raketnog modela. Svi prozirni plastični stabilizatori, klizači, oprema i ostali predmeti za letenje, moraju biti pričvršćeni za model za vrijeme ocjenjivanja. Ništa osim motora raketnog modela i uređaja za spuštanje ne može biti dodano između faze ocjenjivanja i faze leta.

9.9.   MAKSIMALNA TEŽINA I POTISAK
        Maksimalna dopuštena ukupna startna težina za lansiranje ograničena je na 1500 grama (1.5 kg).
Maksimalni dopušteni totalni impuls - potisak je 160,00 Ns. Maksimalno dozvoljena jačina jednog motora je 80 Ns.

9.10.   BROJ LETOVA
        Svaki model mora imati po jedan stabilan let, a natjecatelj će dobiti dvije (2) prilike kako bi ispunio ovaj uvjet, naravno pod uvjetom da to vremenske prilike dozvole.

9.11.   OCJENJIVANJE MAKETA
       Svaki model koji sudjeluje na natjecanju bodovati će se prema slijedećem planu za kvalitetu.

9.11.1    Natjecatelju koji prezentira slijedeće odgovarajuće tehničke podatke može biti dodijeljeno 50 bodova   
               maksimum:
- Originalni, autorizirani crtež(i) prototipa sa najmanje deset dimenzija i tri presjeka, tj. podacima koji    
   definiraju boju i oznake na presjeku;
- Radionički crtež makete modela u omjeru 1:1;
- Najmanje jedna fotografija prototipa sa jasno vidljivim detaljima boja i oznaka;
- Elaborat svih neophodnih tehničkih podataka;
- Najmanje tri fotografije sa detaljima i sklopovima;
- Dodatak sa svim potrebnim tehničkim karakteristikama.

9.11.2.   Vrijednost mjerila: 250 bodova maksimum. Modeli će se smatrati za maketu ukoliko njegove dimenzije ne odstupaju od mjerila za više od 10 %. Bodovanje će se vršiti u tri oblasti:
                        1) tijelo i nosni konus - 125 bodova maksimalno,
                        2) stabilizatori - 75 bodova maksimalno,
                        3) boje i oznake - 50 bodova maksimalno.
             Ovo pravilo ne primjenjuje se na dimenzije manje od 5 mm.
Za modele sa prozirnim plastičnim stabilizatorima, primjenjuje se Aneks 9.

9.11.3.   Izrada: 350 bodova maksimum. Ocjenjuje se po urednosti, brizi oko konstruiranja i stupnja završne obrade.  
               Dobra obrada koja odstupa od originala, kao što su visoki sjaj na modelu, a koji treba imati samo glatku ili 
              mat završnu obradu – utjecat će na oduzimanje bodova od maksimuma.

9.11.4.  Stupanj težine: 200 bodova maksimum. Ocjenjuje se stupanj složenosti tijekom konstrukcije modela. Čimbenici koji se uzimaju u obzir obuhvaćaju simetričnost modela, broj vanjskih komponenti, točnost načina bojanja, stupanj detaljiziranja, i stupanj težine adaptiranja modela za uvjete leta.

9.11.5.   Karakteristike leta: 300 bodova maksimum. Ocjenjuje se lansiranje, stabilnost leta, razdvajanje stupnjeva (ako postoji) i sigurno spuštanje. Natjecatelj mora naznačiti koje operacije će izvršiti njegova maketa u letu (razdvajanje stupnjeva, radio upravljanje putanjom, odbacivanje korisnog tereta itd.).
             Ako je model diskvalificiran u oba zvanična leta, natjecatelj neće biti uvršten u konačni poredak.

9.11.6.   Na natjecanjima Svjetskog i Kontinentalnog prvenstva u raketnom modelarstvu varijacije u dimenzijama na maketi mjerit će posebno kvalificiran tim za mjerenje, kojeg je odobrio FAI žiri. Izmjerene dimenzije biti će prezentirane sucu za makete radi odobrenja, a biti će uvrštene u podatke za ocjenjivanje makete.

9.12.   Ako model doživi katastrofu u letu, te se onesposobi za dopunske letove (4.6.3), a nije postigao nikakve bodove za karakteristike leta, bodovi koji su natjecatelju dodijeljeni prilikom bodovanja modela uzimaju se za određivanje konačnog plasm

NATJECANJE MAKETA VISINE
(KATEGORIJA S5)

10.1.   DEFINICIJA
        Ovaj niz natjecanja obuhvaćaju natjecanja u visini leta pomoću maketa raketa i predstavlja kombinaciju natjecanja u visini leta (dio 5) i natjecanja maketa (dio 9). Cilj natjecanja je postiči što veću visinu pomoću makete raketnog modela.

10.2     PRAVILA  
       Svi sudionici moraju poštovati pravila natjecanja maketa (deveti dio). Po tim pravilima biti će i ocjenjivani, te dobiti isti broj maksimalnih bodova za bodovanje maketa, osim ona tri leta koja će biti dozvoljena, a nikakvi bodovi za karakteristike leta neće biti pridodani.

VISINSKI PODACI pravila 4.9 koristit će se za ovo natjecanje.

10.3   BODOVANJE  
       Ukupan broj bodova na bodovanju kvalitete dodjeljen sudioniku, pridodati će se najvišoj zvanično postignutoj visini koju je sudionik postigao. Jedino u slučaju - nema modela - ili - izgubljenog traga -, nikakvi bodovi za visinu neće biti dodani, ali se let smatra kvalificiranim i natjecateljevi bodovi uzimaju se kako bi se odlučila finalna klasifikacija. Inače, ako model ne izvede let za kvalificiranje poslije tri pokušaja, finalna klasifikacija biti će nula.
        Sudionik koji ima najveći broj ukupnih bodova koji se sastoje od dodavanja bodova za kvalitetu bodovanja makete i postignute visine u metrima koja je postignuta tijekom istog leta, biti će proglašen pobjednikom. U slučaju izjednačavanja bodova, odlučivati će bodovi dobiveni na bodovanju makete.

10.4.   DISKVALIFIKACIJA (DQ) 
       Suci moraju diskvalificirati sa natjecanja u maketama visine svakog sudionika, koji po njihovom mišljenju nije postigao dovoljnu razinu kvalitete makete ili dokaz o normalnom stupnju sposobnosti potrebnom za model makete pod uvjetima natjecanja maketa (9 dio). Ovo pravilo ima namjeru da eliminira iz natjecanja svakog sudionika čija je kvaliteta makete očigledno podređena kvalitetama visinske izvedbe.

NATJECANJE U TRAJANJU LETA
RADIOUPRAVLJANIH RAKETOPLANA
(KATEGORIJA S8)

11.1   OPĆENITO
        Natjecanje raketnih klizača u trajanju leta, podrazumijeva niz letova bilo kakvih jednostupanjskih modela raketoplana koji se vraćaju na zemlju u stabilnom, kližućem letu pomoću aerodinamičkih, uzgonskih površina koje suprotstavljaju model silama gravitacije. Model mora koristiti vertikalno ili skoro vertikalno balističko polijetanje i stabilno aerodinamičko kližuće spuštanje bez razdvajanja ili odbacivanja kućišta motora.

11.1.2     Svaki model koji je karakteriziran kao fleksibilno krilo 13.1.1. i 13.2. neće se prihvatiti za ovu disciplinu.

11.2.   NAMJENA/SVRHA  
        Namjena ovog natjecanja je postići najdulje vrijeme trajanja leta. Modelu se mjeri vrijeme od trenutka prvog pokretanja na rampi do trenutka kada dotakne zemlju.

11.3.   DISKVALIFIKACIJA (DQ)

11.3.1   Bilo koji model, koji se na bilo kakav način ili u bilo kakvim uvjetima odvoji  na dva ili više nepričvršćenih dijelova, ili odbaci odljevak motora biti će diskvalificiran.

11.3.2.  Bilo koji model koji se penje pomoću aerodinamičkih sila, a da penjanje nije pretežno vertikalno, u 60 stupnjeva konusnog centra uspravno u odnosu na lansirnu rampu dok je pod djelovanjem raketnog motora, biti će diskvalificiran.
 
11.3.3.  Svaki model koji se spusti sa pričvršćenim padobranom i/ili trakom biti će diskvalificiran.

11.3.4.   Tijekom faze leta pod motorom klaćenje ili okretanje dozvoljeno je samo oko uzdužne ili paralelne ose.  Modeli koji se klate ili okreću oko poprečne ili vertikalne ose biti će diskvalificirani.




11.4.   MJERENJE VREMENA I PLASMAN
       Pravila za mjerenje vremena i plasmana 7.3. i 7.4. koriste se za ovo natjecanje.
Za polijetanja u kategorijama S8E i S8F žiri će odrediti maksimalno vrijeme za turnus (ali da ne bude preko 30 minuta) prema meteorološkim uvjetima i karakteru mjesta za letenje. Maksimalno vrijeme mora biti objavljeno prije početka turnusa.



11.5.   LET UPRAVLJAN POMOĆU RADIJA

a)   Svi modeli u kategoriji S8 potkategorije S8A do S8F moraju biti upravljani radiom. 
               Primjenjuje se Pravilo 4.7.

b)   Pilot će biti diskvalificiran iz daljnjeg letenja ako se pomakne sa područja koje je
označio organizator.




11.7    POTKATEGORIJA S8E/P  NATJECANJE TRAJANJA LETA I     
            TOČKE SLIJETANJA

11.7.1   Svrha
       Svrha natjecanja je postiči što točnije moguće vrijeme od 360 sekundi i model precizno spustiti u označenu kružnu površinu promjera-radijusa 10 metara.

11.7.2.  Specifikacije
        Natjecanje ima samo jednu potkategoriju koja je u suglasnosti sa modelima za kategoriju S8E. Totalni impuls motora ograničen je na 20,01 do 40,00 Ns.
        Radio frekvencije između stanica - natjecatelja moraju se razlikovati minimalno za 20 KHz. Za slučaj da organizator nije u mogućnosti osigurati ovaj uvjet, od natjecatelja će se zahtijevati promjena frekvencije – radni kanal (maksimalno razlike 50 KHz).

11.7.3.  Površina za slijetanje
   Prije početka natjecanja oraganizator mora osigurati:

a)   odgovarajući broj nerastezljivih traka označenih na 1 metar. Broj će biti određen maksimalnim  
   brojem natjecatelja u turnusu;
b)   područje slijetanja sastoji se od potrebnog broja polja za slijetanje modela, postavljenih normalno  
   (90 stupnjeva) od pravca vjetra i sa označenim trakicama za mjerenje, fiksiranim u centrima kružnih 
   polja. Glavni sudac (direktor natjecanja) odgovoran je za određivanje i postavljanje polja za 
   slijetanje modela. Svaka promjena tijekom turnusa je zabranjena. Sletno polje mora biti dobro 
   obilježeno i postavljeno gdje nema opasnosti od sudara sa drugom osobom prilikom slijetanja 
   modela.

11.7.4   Mjerenje vremena i plasman

11.7.4.1. Odjeljak 4b (opća Pravila) B.12 primjenjuje se za ovo natjecanje.

11.7.4.2. Modelu će se mjeriti vrijeme od trenutka prvog pokreta na rampi do trenutka kad dotakne tlo.


11.7.4.3. Mjerači vremena moraju ostati u promjeru-radijusu oko 10 metara od natjecatelja tijekom letova i mjeriti   
                vrijeme nezavisno jedno od drugog. Mjerači vremena moraju odrediti točku kad se nos modela zaustavio, te 
               dodijeliti dopunske bodove za slijetanje u skladu sa 11.7.4 -6.

11.7.4.4. Jedan bod biti će dodijeljen za svaku cijelu sekundu vremena leta do maksimalnih 360 bodova (tj. 360 
               sekundi maksimalno).

11.7.4.5. Jedan bod biti će oduzet za svaku cijelu sekundu koja prekorači 360 sekundi.

11.7.4.6.     Dodatni bodovi biti će dodani za slijetanje:
         Kada je vrh modela udaljen od centra kružnog cilja dodjeljuje se 100 bodova. 10 bodova se oduzima od 
        maksimalnih 100 bodova za svaki slijedeći metar od centra.
        Dopunski bodovi se neće dodijeljivati ako let traje duže od 390 sekundi ili ako model sleti izvan  
        označenog kružnog cilja. Ako prilikom slijetanja model pogodi pilota ili pomoćnika, ili ako pilot
        zaustavi model neće se dodijeljivati dopunski bodovi za slijetanje.
        Za svaki let, konačni rezultat se dobije zbrojem vremena leta i dopunskih bodova za slijetanje.
   
11.7.4.7.   Dodatni bodovi neće biti dodani, ako se slijetanje  dogodi 390 sekundi poslije početka ili ako model sleti           
                ispred, iza ili izvan površine za slijetanje.
   Ukupni rezultat sastavljen je od dodavanja bodova za vrijeme leta i dopunskih bodova za slijetanje za svaki          
   let.

11.7.4.8.   Pobjednik pojedinačnog leta u grupi u kojoj je/na koju se odnosi dobiva rezultat od 1000 bodova, drugi      
                natjecatelji dobivaju bodove izračunom po formuli na slijedeći način:

                                         Rc
             Pc = 1000 x --------------
                              Rw
                   
                            gde je:                                                          Pc = bodovi natjecatelja
                                                                                   Rw = rezultat pobjednika
                                                                                             Rc = rezultat natjecatelja.
 
11.7.4.9.   Pet natjecatelja sa najvišim rezultatima poslije tri starta kvalificiraju se za završnu rundu.
    Održati će se jedan završni let za grupu koji se sastoji od svih sudionika završne runde - pobjednici po        
    grupama. Ako ima rasprave oko frekvencije, natjecatelj sa najgorim rezultatom u tri kvalifikacijska leta  
    mora promijeniti frekvenciju svoje stanice.

11.7.4.10. Završna klasifikacija odredit će se zbrojem svih rezultata leta za svakog natjecatelja.
                 U slučaju izjednačenja najbolji rezultat jednog turnusa koristit će se radi određivanja pojedinačnog  
                 pobjednika. Ako i dalje bude postojalo izjednačenje, drugi najbolji rezultat jednog turnusa odredit će
                 pobjednika.

11.7.5   Organizacija starta

11.7.5.1.    Natjecatelji će biti raspoređeni u grupe u skladu sa radio frekvencijama koje se koriste kako bi osigurali  
                   što je više moguće istovremenih letova. Grupe su od 3 do 8 natjecatelja. Za ovo natjecanje, mora postojati     
                 minimalno tri natjecatelja u grupi. Raspoređivanje se organizira tako da se, koliko je to moguće,     
                 natjecatelji iste ekipe ne nađu u istoj grupi. Raspoređivanjem se također uvodi red leta drugih grupa. 
                 Drugačiji sastav grupa koristi se za svaku slijedećiu rundu.

11.7.5.2.    Svaka grupa ima pravo na 3 minute vremena za pripremanje prije nego što starter naloži odbrojavanje 
                 radnog vremena- starta.

11.7.5.3.   Svaka grupa natjecatelja ima 14 minuta radnog vremena da preuzme radio stanice-predajnike od službenog 
                osoblja radi obavljanja zvaničnog leta i da vrati stanicu-predajnik službenim osobama. U slučaju da se  
                  prekorači radno vrijeme (kašnjenje u vraćanju stanice službenim osobama) natjecatelj će biti diskvalificiran  
                za taj turnus.

                Napomena: Radno vrijeme mora biti označeno od strane Glavnog suca, kako početak, tako i kraj sa 
                                    zvučnim signalom ili putem razglasa.

11.7.5.4.   Redoslijed startanja u grupi biti će reguliran prijavama od strane natjecatelja, a koje Glavni sudac (ili 
                   pomoćnik) zapisuje. U slučaju da natjecatelj nije uspio startati model kad je prozvan, mora sačekati da   
                 ostali natjecatelji iz grupe startaju modele, pa se tek onda ponovo prijavi i startati.

NATJECANJE U TRAJANJU LETA  ŽIROKOPTERA
(KATEGORIJA S 9)

12.1.   OPĆENITO
        To natjecanje obuhvaća svaki pojedinačno postavljen raketni model sa elisama koji kao jedino sredstvo prizemljenja koristi načelo autorotacije.

12.2.   SVRHA
       Svrha ovog natjecanja je postići najduže trajanje leta, koristeći autorotirajući sustav za prizemljenje.

12.3.   KARAKTERISTIKE

12.3.1.         Svaki model mora, koristeći svoj autorotacijski sustav za prizemljenje, usporiti prilikom spuštanja.
               Autorotacija koja tad nastaje mora biti oko cilindrične ose modela, te mora biti rezultat pravilnog okretanja i     
              funkcioniranja sustava za prizemljenje.

12.3.2  Savitljivi materijali se jedino mogu koristiti za prekrivanje krutih dijelova za podupiranje. Sustav za prizemljenje ne smije biti konstruiran potpuno ili djelomično od savitljivih materijala (npr. padobran sa krutim žicama ili savijajućim rotorima od savitljivog materiajala između krutih žica). Natjecatelji koji koriste sustav za prizemljenje koji je dizajniran da djeluje (ili koji zaista djeluje) slično kao padobran, kruti izvrnuti stožac ili slične tehnike, izričito su isključeni iz ovog natjecanja.

12.3.3    Model se ne smije razdvojiti na dva ili više nepričvršćenih dijelova, a ako se to dogodi biti će obavezno 
              diskvalificiran. Između svih dijelova mora postojati čvrta veza.

12.3.4   Dužina modela mora biti presjeka 50% po potkategoriji po pravilu 2.4.3.

12.4.   MJERENJE VREMENA I PLASMAN
Za ovo natjecanje koristi se pravilo 4.8. za mjerenje vremena i plasman.

NATJECANJE U TRAJANJU LETA  TRIATLON
(KATEGORIJA S 12/P)

13.1.     OPĆENITO
        Natjecanje u trajanju leta – Triatlon je natjecanje koje obuhvaća bilo koji jednostupanjski raketni model koji je obuhvaćen u slijedećim disciplinama:

           a) model sa autorotacijom - žirokopter,
           b) model sa trakom-strimerom, 
           c) model sa padobranom.

        Cilj ovog natjecanja je da se športaši - natjecatelji dokažu u više disciplina koje su spojene u jednom natjecanju. To je kombinacija natjecanja  u modelima sa autoratacijom - žirokopteri, strimerima-trakama i padobranima spojeni u jednu disciplinu, koji su primjenjeni u pojedinačnim turnusima.

13.1.1.   SVRHA
        Svrha ovog natjecanja je da se postigne najduže trajanje leta koristeći različite sustave za prizemljenje modela:

           a) auto rotirajući sustav - elise,
           b) strimer-traku,
           c) padobran. 

13.1.2.   KARAKTERISTIKE
                    Karakteristike modela moraju biti kao što je regulisano u točkama:      
               12.3.    za modele sa elisama – žirokoptere,
               7.2.2.  za modele sa strimerima - trakama
               7.2.2.  za modele sa padobranima.   


13.2.   MJERENJE VREMENA I PLASMAN
Za ovo natjecanje koristi se pravilo 4.8., 7.4. i 12.4. za mjerenje vremena i plasman